سیستم اطفاء حریق

سیستم اطفاء حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش بوسیله خاموش کردن، کنترل و یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف سیستم اطفای حریق حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است.

انواع سیستم های اطفاء حریق:

 با توجه به کلاسه بندی حریق ها به منظور اطفای آن ها خاموش کننده های متفاوتی به شرح ذیل با توجه به ویژگی و قابلیتشان طراحی و تولید شده است.

• سسیستم اطفاء حریق آب
• سیستم اطفاء حریق گاز
• سیستم اطفاء حریق پودری
• سیستم اطفاء حریق دی اکسید کربن
• سیستم اطفاء حریق حاوی ترکیبات هالوژنه

  روش‌های اطفاء حریق:

  روش‌های اطفای حریق بستگی به نوع آتش دارد. برای مقابله با آتش باید یکی یا بیشتر از عوامل اصلی مثلث آتش یعنی هوا، ماده سوختنی و یا حرارت را کنترل کرد که البته امروزه مثلث حریق به منشور حریق تبدیل شده است که ضلع چهارم همان واکنش های شیمیایی است که منجر به ایجاد حریق می گردند.
  
  همچنین می‌توان آتش‌نشانی و یا اطفاء حریق را به دو گروه دستی و اتوماتیک تقسیم کرد؛ که در نوع اول یعنی دستی، عملیات اطفاء حریق به صورت دستی و توسط افراد و یا آتش نشانان صورت می‌پذیرد و در نوع دوم یعنی اطفاء حریق اتوماتیک، این عملیات به صورت خودکار و بدون حضور عوامل انسانی صورت می‌پذیرد.

  اطفاء حریق دستی:

  اطفای حریق دستی به تجهیزات گفته می شود که معمولا توسط یک فرد متخصص و یا آتش نشان بکار گرفته می شود. نمونهاطفا حریق  دستی کپسول های آتش نشانی می باشد که این کپسول ها انواع مختلف دارند که بر اساس نوع و یا کلاس حریقی که می توانند خاموش کنند تقسیم بندی می شود. انواع سیستم های اطفای حریق دستی به شرح ذیل تقسیم بندی میشوند :

• خاموش کننده های پودری ( پودر خشک  و تر شیمیایی)
• خاموش کننده های دی اکسید کربن
• خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه
• خاموش کننده های حاوی کف

  این خاموش کننده ها دارای رنگ های متفاوتی بر روی بدنه می باشند که استاندارد بین المللی رنگ بدنه بصورت ذیل دسته بندی میشود:

• قرمز : آب
• کرم : کف
•  آبی : پودر
•  سیاه : دی اکسید کربن و سبز مربوط به خاموش کننده های هالن می باشد.

  اطفای حریق اتوماتیک:

  سيستم هاي اتوماتيك اطفاء به چند دسته تقسيم ميشوند:

• Wet pip
• Dry pipe
• Alternate
• Pre action
• Deluge system
• Halon system
• Foam system

  سيستم کف (Foam):  

  در اين نوع کف عامل اصلي اطفاءمي باشدکه در کارگاه هاي رنگ، موادنفتي وغيره استفاده ميشود.

  گازهالون Halon:

  در اين نوع گازهاي هالون جهت اطفاء استفاده شده و معمولا درسالن هاي کنترل و فضاهای پاک یا به اصلاح clean room مورد استفاده مي باشند. اکنون به علت مضر بودن گاز هالون برای لایه ازن طبق پروتکل مونترالازگاز آرگونيت ،fm200 و یا پایروژن ایروسل بع نوان جایگزین این گاز استفاده می شود.

  سیستم اطفاء حریق FM200:

   سیستم اطفاء حریق FM200 (HFC227ea) از نظر شیمیایی به صورتHeptafluoropropaneشناخته می شود و گازی بی رنگ است که به صورت مایع تحت فشار جهت نگهداری ذخیره می شود. این نوع از سیستم حفاظت از آتش دارای پتانسیل تخریب لایه اوزون صفر بوده و برای استفاده در محیط های تحت بهره برداری مناسب می باشد.
  
  عملکرد سیستم اطفاء حریقFM200 به صورت جذب حرارت از شعله و سوخت و کاهش دما تا جایی که شعله نمی تواند تنفس کند )روشن بماند) و بدین ترتیب حریق را خاموش می کند. FM200 به سرعت استقرار پیدا کرده، تمیز بوده و پس مانده روغنی، ذرات و آبی پس از اطفاءاز خود به جای نمی گذارد. سیستم اطفاء FM200 در کمتر از 10 ثانیه به سطح خاموش کنندگی حریق می رسد و آتش های قابل احتراق، الکتریکی و مایعات قابل اشتعال را قبل از اینکه منجر به صدمات قابل ملاحظه ای بشود مهار می کند. وقتی که حریق به سرعت اطفاء شود به معنی صدمات و هزینه های بازسازی کمتر می باشد. این همچنین به معنای کمترین خرابی و اختلال در کسب و کار است

  FM200 جهت حفاظت از مناطق خطرناک، بحرانی و دارایی های با ارزش به صورت فوری قابل دسترسی می باشد. همچنین جهت حفاظت از تجهیزات مخابراتی و الکترونیکی و اکثر مایعات و گازهای قابل احتراق موثر می باشد.

  سیستم اطفا حریق CO2:

  این گاز به عنوان یکی از متداول ترین گازهای اطفاء حریق به شمار می رود. نارسانا بودن، قیمت ارزان گاز، آسیب نرساندن به تجهیزات الکترونیکی، سرعت عمل بالا، نداشتن ضرر برای طبیعت، سهولت در شارژ مجدد و قابلیت اطفاء محدوده زیادی از مواد، از جمله مزایای این گاز به شمار می رود. دی اکسید کربن گازی بی رنگ، بی بو، خشک و غیرمخرب و یکی از آشناترین مواد شیمیایی است. از آنجا که این گار از سنگین هوا سنگین تر است، لذا روی آتش را می پوشاند و آن را خفه می کند. پس از خاموش شدن آتش، تبخیر شده و اثری از خود به جا نمی گذارد. ایراد بزرگ Co2 این است که از آنجایی که مقدار زیادی از آن برای اطفاء حریق لازم است. غلظت طراحی گاز CO2 برای اطفاء حریق حداقل 34 درصد است و در این غلظت در کمتر از 30 ثانیه باعث مرگ می شود. به همین دلیل برای این سیستم ها یک آلارم تاخیر پنوماتیکی و الزامات ایمنی زیادی در نظر گرفته می شود تا قبل از تخلیه گاز، تمام کارکنان به سرعت از محل خارج شوند. همچنین CO2 بصورت گاز سردکننده قوی در محیط پاشیده میشود که تماس مستقیم آن با افراد، ایجاد مشکل می کند. فضای موردنیاز برای ذخیره سازی CO2 چهار برابر هالون 1301 و دوبرابر FM200 میباشد. گاز CO2 با مزایای خاموش کنندگی، ضدخوردگی و عایق الکتریسته، کاملاً تمیز بوده و پس از عملکرد بلافاصله ناپدید شده و هیچ اثری از خود باقی نمی گذارد. این گاز آتش را در مراحل اولیه خاموش می کند و این عمل با پاشیدن گاز بر روی محل آتش گرفته و کاهش اکسیژن و دما در فضای اطراف موادی که میسوزد، انجام میگردد؛ تا آنجائی که دیگر آتش باقی نمی ماند. این گاز روی حریق های کلاس B,C استاندارد امریکایی NFPA و کلاس E استاندارد اروپایی BS دارای اثر عالی و در گروه A هر دو استاندارد دارای اثر متوسط میباشد، لذا استفاده از این گاز برای کلاس A حرق (مانند کاغذ، پارچه، پلاستیک و …) می بایست در غلطت بسیار بالا انجام شود که معمولا توصیه نمی شود. در هنگام تخلیه، گاز CO2 باعث برودت محیط و رقیق شدن اکسیژن هوا میگردد، تا جائی که امکان حریق یا انفجار را از بین می برد. این گاز در درجه حرارت عادی، در کپسول سیلندری و تحت فشار حدود 750 Psi بصورت مایع نگهداری میشود. نحوه عملکرد این گاز بدین ترتیب است که به محض تخلیه، منبسط شده و در اثر سرعت زیاد و ازدیاد حجم ناگهانی، باعث برودت شدید در محل نزول میشود. بطوری که به صورت یخ خشک درآمده و به شکل ابری سفید، محیط را در برمیگیرد و با جذب حرارت از محیط بصورت گاز در می آید. سیستم های اطفاء حریق گاز CO2 بسته به مکان و نوع استفاده در دو نوع پر فشار(High Pressure) و کم فشار(Low Pressure) موجود می باشد. غلظت طراحی این گاز بر اساس NFPA-12 بسته به نوع ماده حریق حداقل 34% و بالاتر می باشد.

  موارد کاربرد:

  استفاده از سیستم اطفاء حریق گاز CO2 مناسب مکانهایی که در آنجا به طور معمول انسان حضور دارد نمی باشد و در صورت تخلیه باعث مرگ آنها خواهد شد.

• مخازن و مایعات قابل اشتعال شامل: حلال ها، تانک های رنگ و ورنیش، اتاق های تهیه و پمپاژ رنگ، سالن های رنگ آمیزی، مخازن نفت، اتاق های آزمایش موتور، موتورخانه، صنایع چــاپ و انتشارات، تانک های ته نشین کننده مواد آتش زا و…
• مخاطرات الکتریکی و الکترونیکی شامل: پست های برق، تونل های کابل، اتاق های ترانس، اتاق سویچ گیر، و…
• مخاطرات گروه A حریق شامل: آرشیوها و بایگانی های راکد و …

  سیستم اطفاء گاز IG:

  این نوع از گازهای اطفاء حریق، به عنوان گازهای خنثی، مخلوطی از گازهای دی اکسید کربن، آرگون و نیتروژن در درصد های متفاوت می باشند که تحت عنوان Inert Gas شناخته میشوند.این گازها با پتانسیل تخریب لایه اوزون صفر، پتانسیل گرمایش جهانی صفر و طول عمر جوی صفر، بهترین استانداردهای زیست محیطی را دارا می باشد. استفاده از این گاز ها درسیستم های اطفای حریقبرای محافظت از اتاقهای کامپیوتری و مخابراتی، دارایی های با ارزش، مصنوعات گرانبها و اتاقهای بایگانی ایده آل می باشند. این گازهادر سیلندرهای گاز فشرده می شوند و کاملا خشک هستند. زمانی که تخلیه می شوند بدون تراکم بوده و باعث صدمه دیدن تجهیزات حساس و بحرانی نمی شوند. این سیستم ها با 200 و 300 بار فشار می تواند به صورت اتوماتیک و یا دستی تخلیه شوند. این گازها از طریق شبکه لوله کشی شده در محیط حفاظت شده و از طریق نازلهای ویژه، تخلیه و پخش می شوند. نحوه اطفاء حریق گازهای خنثی کاهش درصد اکسیژن محیط به پائین تر از 15% می باشد به همین دلیل غلظت طراحی آنها نسبت به گازهای دیگر بیشتر می باشد. در این غلظت اکثر حریق ها خاموش می شوند و در این شرایط انسان می تواند برای مدت کوتاهی بدون مشکل تنفس کند. وجود درصد کمی دی اکسید کربن باعث تحریک سیستم تنفسی و استنشاق عمیق تر شده که باعث جذب بیشتر اکسیژن توسط دستگاه تنفسی و جبران نسبی کمبود اکسیژن می شود.در طول 10 ثانیه اول تخلیه گاز سیستم، سطح اکسیژن به قدری کاهش پیدا می کند که رشد حریق متوقف می شود. همانطور که سطح اکسیژن محیط افت می کند، اندازه و شدت آتش نیز به قدری کاهش پیدا می کند که حریق به سرعت خاموش می شود. برای سیستم های اتوماتیک، سیستم اطفامی تواند توسط تجهیزات کنترلی و آشکارسازی حریق فعال شود. همچنین در صورت نیاز امکان فعال سازی دستی (غیر اتوماتیک) این سیستم نیز وجود دارد. از جمله این گاز ها می توان به گاز IG-541با ترکیب 52% نیتروژن، 40% آرگون و 8% دی اکسید کربنو همچنین گاز IG-55با ترکیب 50% آرگون و 50% نیتروژن اشاره کرد.