ایمنی در حیوانات موذی

مقدمه

بحث خطرات حیوانات موذی از موضوع های مهم و گسترده جهان است. هدف از تهیه این مقاله جمع آوری و ارائه مطالبی در مورد حیوانات موذی می باشد.

این مقاله با موضوع حیوانات موذی به روش کتاب خوانی، کتب و مقاله های مرتبط جمع آوری شده است.

 

مسمومیت گاز گرفتن حیوانات

1_گاز گرفتن سگ: گاز گرفتن هر نوع حیوان علاوه بر ایجاد زخم خطر عفونی شدن آن را نیز در پی دارد. خطرناک ترین نوع گاز گرفتن حیوانات، مربوط به مواردی است که ناقل بیماری هاری باشند. حیواناتی چون سگ، گربه، گاو، خوک، اسب، گرگ، شغال، روباه، کفتار، گورکن، خفاش و سنجاب ناقل این بیماری هستند و در صورتی که انسان را گاز بگیرند احتمال ابتلای انسان به هاری وجود دارد. راه های ابتلای به این بیماری به شرح زیر است:

1_حیوانات هار انسان را گاز بگیرند.

2_لیسیدن خراش ها و زخم های سطحی پوست بدن انسان به وسیله حیوان مبتلا به هاری.

3_تماس قطره ها و ترشحات دهان بیمار مبتلا به هاری، با ضایعات و خراش های موجود در پوست.

4_تماس ضایعات و خراش های موجود در پوست با کگرد و غباری که در غارها به وسیله خفاش های مبتلا به هاری آلوده شده اند و یا احتمال استشناق این گرد و غبارها.

علائم هاری در انسان گاهی بعد از ده روز و معمولا بعد از 3 تا 7 هفته پس از گاز گرفتن بروز می کند که احساس خارش و مور مور در ناحیه صدمه دیده و درد های عصبی از نشانه های اولیه ابتلای به این بیماری است. در مراحل پیشرفته تر، فرد مبتلا به هاری به تشنجات حلقی دچار می شود و با وجود احساس عطش، از آشامیدن مایعات امتناع می ورزد. ترس از هوا و نور نیز از علائم بیماری است و در نهایت، شخص مبتلا به اشخاص و اشیاء در دسترسی خود حمله می کند. بنابراین هنگامی که یکی از حیوانات یاد شده شخصی را گاز بگیرد و یا با پنجه زخمی کند به خصوص که محل گاز در سر یا گردن یا صورت و بازوی شخص باشد، باید امکان ابتلای به هاری نیز مدنظر قرار گیرد.

اقداماتی که در مورد این گونه مصدومان، می توانید انجام دهید این است  که پس از گاز گرفتن، مدت کوتاهی زخم را به حال خود رها کنید تا خون جاری شده زخم را شستشو دهد و ویروس ها را از بدن خارج کند سپس محل زخم را با آب گرم و صابون بشوئید زیرا باعث غیر فعال شدن ویروس ها می شود. از بخیه زدن، دست کاری زخم، وسیع کردن زخم و از باز کردن نسوج اطراف آن جدا خودداری کنید و بی درنگ مصدوم را برای درمان اساسی به پزشک برسانید.

چنانچه امکان داشته باشد حیوانی را که گاز گرفته سالم بگیرید و چنانچه حیوان کشته شد سر او را برای تشخیص نوع بیماری، به مقامات مسئول تحویل دهید.

 

مار گزیدگی

در جهان حدود 50000 نفر در سال به دلیل مار گزیدگی می میرند. در ایران اطلاعات دقیقی از موارد مار گزیدگی وجود ندارد، اما تعداد مرگ و میر ناشی از این حادثه زیاد نیست. دو نوع مار اصلی سمی و غیر سمی وجود دارد.

در دنیا نزدیک به دوهزار نوع مار وجود دارد ولی فقط سم 400 نوع آنها کشنده است هرچند بیشتر این مار ها کشنده نیستند ولی گزش آنهاا به علت ترس و نفرت آدمیان از آنها ممکن است باعث شوک روانی شود.

اگر مار را پس از گزش انسان کشته اند، جسد آن را باید برای تعیین نوع مار نگاه دارند تا هنگام درمان، روشن شود که علائم بیماری جنبه حقیقی دارد یا روانی و در صورت حقیقی بودن، پادزهر اختصاصی آن را برای درمان بیمار به کار ببرند.

 

ویژگی مارهای سمی

1_سر مثلثی شکل یا سر مسطحی که گردن پهن تر باشد.

2_مردمک های باریک دراز (مثل چشم گربه)

3_لکه رنگی حساس بین چشم و سوراخ دهان

4_طول عمر کوتاه تر

5_رنگ های متفاوت تر

6_دندان های نیش بلند

مار های سمی از دندان های نیش خود برای تزریق سم استفاده می کنند. داخل این دندان مجرایی وجود دارد که به کیسه سم سم در بدن مار راه دارد. هر چند هفته یک بار این دو دندان می افتد و دندان جدید جایگزین می شود. کیسه سم در دو طرف سر مار و پشت گوش داخلی او قرار دارد با انقباض و فشار وارد آمده در اثر گزش، فشرده و سم از طریق مجرای داخل دندان نیش به داخل بدن فرد وارد می شود.

اثر سم مار بستگی به نوع مار، نوع سم و مقدار سم مار و سن و وضع جسمانی فرد گزیده شده و زمان گزش دارد.

گزیدگی از روی لباس، خطر کم تر است، سم مار جوان بیشتر است، اثر سم در پیران و کودکان بیشتر است، در هوای گرم حتی صبح موثرتر است. مار های سمی ایران از نوع مار افعی، کبری و جعفری هستند که مقدار سم آنها عموما کم است.

 

علائم و نشانه های مار گزیدگی مار سمی 

درد ناگهانی شدید و سوزانده، تغییر رنگ، دوز خم عمیق مجزا و حالت غش و یا شوک و خون ریزی از محل زخم از علائم بارز مار گزیدگی است.

نکته: محل گزش همان محل اصلی مشکل نیست، بلکه محل تزریق سم حداکثر التهاب را دارد.

وجود لکه نیش به صورت دو سوراخ کوچک و مایل معمولا از علائم مشخصه مار گزیدگی است. در گونه های مختلف کیسه سم، عمق زخم، نوع سم، طول نیش و رفتار مار متفاوت است، اما به طور متوسط طول مسیر طی شده نیش مار در داخل بدن مصدوم حدود 3 تا 4 سانتی متر است.

 

نشانه ها و علائم اصلی مار گزیدگی عبارتند از:

1_درد شدید، ناگهانی و سوزاننده در محل گزش که در طول 10_5 دقیقه ظاهر می شود.

2_دو سوراخ در کنار هم (ممکن است یک سوراخ دیده شود.)

3_محل گزش در عرض 5 دقیقه متورم می شود و در 30 دقیقه تا 4 ساعت باقی می ماند.

4_تغییر رنگ و تاول پر خون در 24 تا 36 ساعت پس از گزش

5_تهوع، استفراغ، تعریق و ضعف

علاوه بر علائم کلی مار گزیدگی، گزارش انواع مارها علائم اختصاصی نیز دارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:

گزش مار دریایی از دردهای عضلانی دارد و خون ریزی درون ماهیچه صورت می گیرد و رنگ ادرار مسموم قرمز یا قهوه ای می شود. گزش افعی ها بیشتر همراه با تورم شدید، خونریزی موضعی، ادرار خونی، منعقد نشدن خون و پیدا شدن دانه های قرمز و چسبندگی خون در یکی دو ساعت اول است. گزش کفچه مار و مار کبری، سستی، خواب آلودگی و فلج حلق را در پی دارد. نشانه های گزش مار کبری و کفچه مار در مدتی کمتر از یک ساعت بروز و به سرعت پیشرفت می کند به نحوی که سستی، اختلال دستگاه تنفس و احیانا شوک قلبی را به دنبال دارد و مرگ بر اثر فلج دستگاه تنفس اتفاق می افتد.

 

اقدامات اولیه در مار گزیدگی:

کمک رسانی به شخص مار گزیده باید به سرعت صورت گیرد و این کمک ها ساده، عملی و سودمند باشد.

اقدامات اولیه مار گزیدگی در خارج از مرکز درمانی اصلا شبیه درمان شودک است. بیمار را باید آرام کنید و به پشت بخوابانید تا استراحت کند. سپس عضو آسیب دیده را با آتل بی حرکت کنید و پایین تر از سطح قلب قرار دهید تا از سرعت انتشار سم در بدن کاسته شود. ضمنا شستشوی محل گزیدگی با آب و صابون نیز ضروری است. تنوع مارها روش های برخورد متفاوتی با مار گزیدگی به وجود می آورد اما استفاده از باند محدود کننده در 3 سانتی متری بالای محل گزش الزامی است. هرگز از "تورنیکه" یا "گارو" برای بستن بالای زخم استفاده نکنید چون سرخ رگ نیز بسته می شود و بافت های دورتر از محل محل گزش آسیب خواهد دید.

باند محدود کننده باند پهنی است که آن را تا حدی سفت می بندیم به طوری که یک مداد یا یک انگشت زیر آن قرار گیرد و فقط موجب بستن سیاه رگ ها شود، زیرا سیاه رگ خون را به قلب می برد و از آن جا سم در تمام بدن منتقل می شود. تنها درمان موثر مار گزیدگی، تجویز ضد سم ان در بیمارستان است.

نکته: استفاده از کمپرس سرد در محل مار گزیدگی مطلقا ممنوع است. در صورت امکان سر مار نیز برای شناسایی به بیمارستان فرستاده شود.

امروز بیشتر محققان اعتقاد دارند که نیشتر زدن محل زخم باعث افزایش افزایش آلودگی و عفونت پوست محل تزریق می شود و مکیدن محل زخم که قبلا در هر صورت توصیه می شد، امروز تنها در شرایط زیر توصیه می شود:

1_مکش دهانی ترجیحا نباید انجام شود و باید با استفاده از دستگاه مکش سم مار صورت پذیرد.

2_در صورتی که در دهان امدادگر رخمی وجود دارد، مکش دهانی خطرناک است.

3_فاصله مصدوم تا مرکز درمانی بیش از یک ساعت باشد.

4_بیش از 30 دقیقه از گزیدگی نگذشته باشد.

5_طول مدت مکیدن محل زخم نباید بیش از 30 دقیقه تجاوز کند.

6_فرد را مار مرجانی نگزیده باشد.

_نکات بسیار مهم:به تازگی در کتاب جراحی شوارتز توصیه شده است که در مار گزیدگی می توان از روش های بستن باند محدودکننده، نیشتر زدن و ساکشن (مکش سم) استفاده کرد، مشروط بر اینکه از زمان مار گزیدگی بیش از یک ساعت نگذشته باشد و این عمل مکش سم بیش از 30 دقیقه به طول نیانجامد. خط برش در حین نیشتر زدن باید به صورت عرضی ( نه ضربدری) و بر روی محل تزریق سم و به صورت طولی نسبت به اندام گزیده شده باشد عمق نیشتر نیز باید به اندازه یک سوم فاصله بین دو نیش مار باشد. چون عموما ضد سم مار در دسترس نیست، تزریق "اپی نفرین" یک هزارم به مصدوم توصیه می شود.

نکته:خود و مصدوم را از مار دور کنید. مراقب مارهای مرده باشید به یاد داشته باشید که رفلکس گزش مار حتی 20 دقیقه پس از مرگ مار در بدنش می ماند. 

 

گزارش حشرات:

بیشترین گونه جانوری دنیا را حشرات تشکیل می دهند و به همین دلیل تعداد حشراتی که انسان را می گزند محدود نیست. از جمله مهمترین این حشرات می توان از زنبور عسل، زنبور قرمز، زنبور درشت، مورچه آتشین، عنکبوت (بیوه سیاه و قهوه ای گوشه گیر) و عقرب نام برد. در گزش حشرات گزش تنها یک نقطه است.

علائم و نشانه های گزش زنبور عسل، زنبور قرمز، زنبور درشت و مورچه آتشین:

1_درد ناگهانی

2_قرمزی

3_خارش

4_کهیر

5_تورم

6_خس خس سینه

7_تغییر رنگ پوست

8_اشکال تنفسی

9_بیهوشی

10_شوک آنا فیلاکتیک

تنها عنکبوتی که قادر به گزش است، بیوه سیاه و قهوه ای گوشه گیر نام دارد. این حشره بدنی سیاه و یک لکه قرمز یا لکه زرد رنگی روی شکمش دارد.

نشانه ها و علائم گزش عنکبوت بیوه سیاه:

1_احساس درد شدید که محل ان ناپیدا است.

2_دو محل قرمز رنگ کوچک و بسیار نزدیک هم.

3_سفتی و گرفتگی عضلات خصوصا در صورت گزش شکم یا پشت مصدوم.

4_سردرد، لرز، تب، تعریق شدید، تهوع و استفراغ

 

اقدامات و کمک های اولیه:

1_علائم حیاتی بیمار ار بررسی کنید و اقدام لازم را به عمل آورید.

2_در صورت بروز شوک، آن را درمان کنید.

3_محل را با کیسه یخ سرد کنید. (مراقب یخ زدگی پوست باشید.)

4_نیش حشره را که در پوست جا مانده خارج کنید.

5_از پماد یا محلول "کالامین_دی" استفاده کنید و در صورت بروز علائم شدید شوک "آنا فیلاکتیک" مصدوم را به بیمارستان منتقل کنید.

 

عقرب گزیدگی:

600 نوع عقرب در جهان وجود دارد که بیشتر در مناطق حاره زندگی می کنند. بیشترین عقرب های سمی ایران در مناطق نزدیک به کویر کاشان زندگی می کنند. شدت گزیدگی بسته به میزان سم تزریق شده دارد. بیش از 90% درصد عقرب گزیدگی در دست، روی می دهد و کودکان بیشترین افرادی هستند که در معرض عقرب زدگی قرار دارند.

زهر عقرب ها با نیشی که در نوک دم آنها قرار دارد، وارد بدن می شود. عقرب های نوع کویری فوق العاده خطرناک و سمی هستند و ممکن است گزیدگی آنها باعث مرگ فرد شود. چنانکه این نوع عقرب ها فردی را بگزند باید بلافاصله اقدامات مربوط به خنثی کردن سم انجام شود وگرنه مصدوم با خطر مرگ مواجه خواهد شد.

اگر عقربی که نیش کشنده ندارد کسی را بگزد مصدوم دچار ورم موضعی، خون مردگی و درد همراه با سوزش می شود.

 

نشانه ها و علائم گزش عقرب:

1_درد سوزاننده محل گزیدگی

2_تغییر رنگ محل گزش

3_تورم در حال پیشرفت

4_تهوع و استفراغ

5_بی قراری و اضطراب

6_آبریزش دهان

7_اختلال روانی 

8_بی اختیاری ادرار و مدفوع 

9_بی حسی و گزگز انگشتان

10_تشنج

اقدامات و کمک های اولیه

1_عضو مبتلا را بی حرکت کنید 2 تا 3 سانتی متر بالای محل گزش را باند محدودکننده ببندید.

2_محل را با کیسه یخ، سرد کنید. (هرگز یخ را روی پوست قرار ندهید.)

3_در صورت بروز شوک، آن را درمان کنید.

4_مصدوم را به مرکز درمانی منتقل کنید.

درمان قطعی عقرب زدگی به خصوص در گزارش انواع سمی آن تزریق سرم ضد عقرب است که باید در مراکز درمانی صورت گیرد. بنابراین پس از انجام اقدامات اولیه ای که توضیح داده شد مسموم را برای مداوای اساسی به مراکز درمانی برسانید.